در شانزدهم آذر چگونه حضور می‌یابیم؟

مرتضی سمیاری

"دانشگاه ایرانی محل رشد آرمان‌گرایانی بوده است که معمولا صادقانه و شجاعانه در صحنه‌ها حاضر شده‌اند و از دل همین دانشگاه‌ها نظریه‌پردازانی ظهور کرده‌اند که در پارادایم ذهنی خود گاه غوطه‌ور بوده و گاهی نیز هنر‌نمایی کرده‌اند و در نهایت دانشگاه محل عرضه دستاورد‌هایی بوده که از مبارزان چریکی تا آکادپسین‌های تجدید‌نظر‌طلب را در خود جای می‌دهد‌. تمامی این‌ها نشان می‌دهد که دانشگاه زمینی دارد فراگیر که با وجود تمام نقد‌های وارد بر آن‌، منطقه مشترکی می‌سازد تا هر فردی یا هر گروهی بتوانند خود را در آن عرضه کنند."

شانزدهم آذر سال 1332 دانشگاه یک صدا فریادی بود بر سر معامله نفت و اسلحه که طناب دموکراسی را نیز در ایران پاره کرده بود‌، اعتراض دانشجویان در دانشگاه در دخالت عنصر خارجی و کودتا علیه یک دولت قانونی(با تمام انتقادات وارد بر ان دولت) و تحمیل یک دولت رانتی - نظامی با گلوله پاسخ داده شد که این روش از پاسخگویی ایران را در مسیر یک مبارزه فرسایشی منتهی به یک انقلاب رهایی بخش و توده ای و در پس ان سیزدهم ابان و اشغال سفارت امریکا قرار داد‌.

از 16 آذر سال 1332 تا پیش از انقلاب دانشگاه در پارادایم های ارمانی زیست می کرد و مدینه فاضله ای از برابری‌، سوسیالیزم و عدالت رامی خواست‌، این ارمان خواهی در بعد از انقلاب با تضاد بین خواسته ها و دستاورد های یک انقلاب در اواخر دهه شصت دانشگاهیان را به متفکرانی انتزاعی تبدیل کرد. انها بیشتر رویکرد اکادمیک داشتند و جامعه را در ورای واقعیت ها تقسیم بندی می کردند. بدون توجه به این موضوع که از ابتدای نهضت مشروطه تا به حال خواسته های عمومی در جهت عدالت خانه، پارلمان و عایده نفت برای ملت و برگزاری انتخابات ازاد بوده است.

روشن فکران بر امده از دانشگاه در ایران در دو سوی انقلاب حزب تشکیل داده اند و دانشگاه از انها تاثیر گرفته اما همین تاثیر گیری باعث شد تادانشگاه نتواند مطالبات خود را تحققی بروز دهد، به عنوان مثال فریاد های کلی دانشگاه با وجود بر حق بودن کلی و پر ابهام بوده است و لذا به صورت دائم در دور اعتراض و سرکوب گرفتار شده است، یعنی اعتراضات بر حق دانشجویان به علت مشخص نبودن خواسته ها با سرعت سرکوب شده و تمام دستاورد ها در میانه راه رها شده است. دانشجویان در 1332 خواسته های مشخصی داشتند انها به براندازی یک دولت قانونی اعتراض کردند دولتی که معتقد به گفتمان ازادی، استقلال بود و در خود گفتمان معامله برای حفظ ایران را نداشت و برای اولین بار رانت و دولت امنیتی کنار رفته بود.

بعد از آذر 1332 چه ارمان گرایان پیش و چه اکادپسین های پس از انقلاب برای اهداف رهاورد عینی نداشته اند. و تنها شعار اسلام در مسیر جامعه بدون طبقه توحیدی را به اسلام عقلی و نقلی تبدیل کردند. هر دو گروه ناب خواه بوده اند بدون انکه تحققی بیاندیشند. علت نیز ان است که بعد از آذر سی و دو بیشتر تمایل دانشجویان و روشن فکران از "چگونه حکومت کردن به سمت چه کسی حکومت کند" تغییر فاز پیدا کرد در حالی که محتوای اعتراض آذر ماه 1332 بر نوع تغییر حکومت کردن از یک حکومت میانه دموکراتیک به راست نظامی بوده است. این نوع از نگاه نشان می دهد که بعد از سرکوب سی و دو معایب میدان مبارزه جدی تر از حد معمولی است که تا به حال به ان پرداخته اند.

به نظر می رسد که ایراد اصلی در بعد از آذر 32 ان است که ظرف ارمان و عقاید در ایران نا مشخص شد به عنوان مثال اگر ما امروز دموکراسی می خواهیم مشخص نمی کنیم که چگونه باید به این دموکراسی مطلوب (سوسیالیستی، لیبرالیستی، مذهبی و غیر آن) رسید. در واقع ایراد اول عدم تفکیک خواسته ها و عقیده ها می باشد زیرا با قبول هر ارمانی روشن فکران باید بپذیرند که دموکراسی در سایه یک دولت قانو ن مند به دست می اید، دولتی که انتخابات را حق مردم بداند و راه تحقق دولت قانون مند هم طبقه متوسط مولد میباشد . و طبقه متوسط نیز جامعه مدنی قوی می خواهد. در حالی که عدم تفکیک عقیده - آرمان با راه تحقق باعث گردیده است که بعد از یک قرن همچنان دولت حاکم در ایران نفتی، بروکراتیک و نظامی باشد. شاید مثال واضح تری بتواند بحث را روشن تر کند.

در طی چند روز ما قبل شانزدهم آذر امسال بیانیه های صادر شده از سوی گرو های مختلف سیاسی (دریک مطالعه تطبیقی) نشان می دهد تفسیر ارائه شده از شانزدهم آذر تنها یک قرائت نوستالوژیک از یک گذشته ارمانی با تلفیق خواسته های ایدئولوژیک است که در بر دارنده تلفیق ارمان و عقیده می باشد، در حالی که در هیچ کدام از انها استخراجی از دستاورد های مورد نیاز برای زمان حال صورت نگرفته است، در برخی تنها شعار قابل برداشت، درخواست براندازی نظام حاکم می باشد و برخی حامل سری مطالبات کلی می باشند. و گفتمان ساز نیستند.

در حالی که جنبش سبز به عنوان یک جنبش مدنی و ملی در هر لحظه نیازمند مشخص شدن چهار چوب مبارزات می باشد، و بایستی نوع مطالبات را برای عموم تشریح کرد و مطالبات حاشیه ای را به صورت اقناعی برای دیگران توضیح داد و همه را قانع کرد. هر چند در اینجا نقش رهبری منسجم درجنبش عیان تر می شود.  با تمامی نقد هاو مواردذکر شده موجود باید پاسخ در خوری برای سوال طرح شده در ابتدای نوشتارنیز پیدا کرد.

چگونه در شانزدهم آذر حاضر شویم؟
دانشگاه محل تبادل گفتمان های مختلف است که در صورت بر داشته شدن تیغ سانسور از روی ان می تواند از چپ کارگری تا راست حزب الله را در خود نمایندگی کند، لذا نمی توان محیط دانشگاه را گلخانه ای کرد و ان را مجبور کرد که تنها یک شعار و مطالبه مشخص را بخواهد، تجربه نگه داری مصنوعی سازمان های دانشجویی مثل انجمن های اسلامی نشان داد که در صورت برداشته شدن فضای حد اقلی پتانسیل بزرگی ازاد می شود و این پیش بینی دور از دسترس نیست که اگر سازمانی مثل بسیج را در محیط ازادو غیر گلخانه ای رها کنند قاعدتا نحوه رفتار ان با شرایط اسف بار فعلی بسیار متفاوت خواهد بود.

با وجود چنین استعدادی در دانشگاه احتمال اینکه در شانزدهم آذر منطقه خاکستری ایجاد شود که در ان هر نوع شعاری(حتی شعار های خشونت زاو مرگ طلب) داده شود محتمل است، هر چند شعار های دانشگاه در سیزدهم ابان بسیار نزدیک تر به محتوای اصلی جنبش سبز بوده است. ولی از سوی دیگرمی دانیم رادیکالیسم متصاعد از سوی حاکمیت و برخورد های بدون توجیه زمینه رادیکالیزم چه در دانشگاه و چه خارج ان را بالا خواهد برد و کار را به مرحله ای وارد می کند که جنبش سبز وارد یک بازی باخت -باخت با حاکمیت شود.

حاکمیت می خواهد اشتباهات خود را تکرار کند . یکی از این موارد سرکوبی حضور میلیونی جنبش سبز بود زیرا هر چه حضور پر شور تر باشد، احتمال انحراف از اصول یک مبارزه مدنی کمتر می شود لذا پیشنهاد به جریان حاکم ان است که حق قانونی دانشجویان را که برگزاری مراسم شانزدهم آذر می باشد ونیز تجمعات مردم را به رسمیت بشناسد این نحوه برخورد باعث خواهد شد که موج تحقیرشدن افراد به سمت پرخاش حرکت نکند.

موثر ترین عرصه برای حضور در شانزدهم آذری که با یک جنبش مدنی پیوند خورده است ان است که بین نیروهای موجودبا مطالبات رنگارنگ فاصله ایجاد نشود و هر چه شعار ها مدنی تر باشد همه حاضران را بهترمی توان جذب کرد. به عنوان مثال تا هر جا شعار ها بروی فصل سوم قانون اساسی تمرکز داشته باشد میزان منطقه مشاع ان برای همه بیشتر می شود اما هر جا شعار ها جنبه رهایی بخش بگیرد و یا اینکه به گسترش خشونت طلبی دامن بزند، نمی تواند فرا گیر شود و باعث می شود جناح حاکم نیز برای اعمال ناروای خود متحد تر شود و توجیه پیدا کند.

جلوگیری از اوانتاریسم و رد رادیکالیزم:
ریشه اوانتاریسم در اماتور بودن نیروها نهفته است غالب هواداران جنبش سبز از حداقل اموزش های لازم برای یک مبارزه مدنی بی اطلاع هستند، تمامی انها تنها دور نمایی از مبارزات هند و افریقای جنوبی را دارند که ان هم به صورت اجمالی به دست انها رسیده است این اماتوریسم میتواند اوانتاریسمی را رشد دهد که در دل ان رادیکال بودن رشد می کند، لذا بالاترین مسئولیت در این بخش بر عهده رهبران این جنبش می باشد، رهبران اخلاقی و قرار دادی این جنبش مدنی باید توجه داشته باشند که به هر ترتیب تمام کسانی که در این تجمعات حاضر می شوند دوباره می خواهند به زندگی عادی خود باز گردند، انها گاهی با خانواده های خود در میدان حاضر می باشند لذا رهبری باید به صورت مشخص و دائمی به هواداران این جنبش ابعاد مبارزه را تذکر بدهد و خود نیز مطالبات و شعار ها را فراتر از ظرفیت جنبش سبز نبرند زیرا این جنبش با امید به پیروزی در میدان حاضر است و هر استراتژی نا صحیح ممکن است کل دستاورد های جنبش را به انحراف بکشاند.

در نهایت باید گفت تنها تفسیر مطابق با ابعاد جنبش سبز رد گفتمان اعتراض به پر خاش و جایگزینی گفتمان اعتراض و مدارا مداری می باشد، مدارا مداری که در دل ان صبوری و مقاومت نهان است زیرا دور اعتراض، پر خاش و سرکوب به دموکراسی منتهی نمی شود، فریاد اعتراض منتهی به پر خاش با وجود برحق بودن به دموکراسی نمی رسد و نیز هدف این جنبش ان نیست که پر خاش کند هدف این جنبش مواردی است که به ایران الزام دموکراسی خواهی را می دهد‌، زیرا تجربه نشان می دهد اعتراض به تحقیر های مکرر و سرکوب های مداوم رژیم پهلوی دموکراسی اور نبوده است، از این منظر می توان به تمام دستاورد های 56 ساله جنبش دانشجویی بعد از 1332 و نیز روشن فکران به سود مبارزات مدنی جنبش سبز نقد منصفانه وارد کرد. زیرا توسعه گفتمان اعتراض و پر خاش حتی می تواند به جایی برسد که راست، چپ را حذف کند و چپ ملی ها را و در نهایت حکومتی نظامی وارد شود و همه را حذف کند‌.